Ιστορική Αναδρομή
Το 1984 το Υπουργείο Παιδείας της Κυπριακής Δημοκρατίας προέβη στην ίδρυση της Διεύθυνσης Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΔΑΑΕ) με στόχο την προώθηση της πολιτικής του κράτους για την Ανώτερη και Ανώτατη Εκπαίδευση. Αρχικά τέθηκαν στη δικαιοδοσία της νέας Διεύθυνσης η Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου (ΠΑΚ) η Υπηρεσία Εξετάσεων, η Υπηρεσία Φοιτητικής Μέριμνας και η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας. Το 2019 η Διεύθυνση μετονομάζεται σε Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΔΑΕ), ώστε η ονομασία της να συνάδει με τη διεθνή πρακτική που υιοθετεί τον όρο Ανώτερη Εκπαίδευση (Higher Education). Στη ΔΑΕ υπάγονται η Υπηρεσία Εξετάσεων και η Υπηρεσία Φοιτητικής Μέριμνας.Εξαιτίας της ανάγκης για παροχή από το κράτος ποιοτικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, πέντε χρόνια μετά την ίδρυση της ΔΑΑΕ, το 1989, ιδρύεται το Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΠΚ). Το ΠΚ, το πρώτο Πανεπιστημιακό ίδρυμα στην Κυπριακή Δημοκρατία, δέχτηκε προπτυχιακούς/κές φοιτητές/τριες το 1992 και τους/τις πρώτους/τες μεταπτυχιακούς/ές φοιτητές/τριες το 1997.
Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν ραγδαίες και σημαντικές εξελίξεις προς επίτευξη του στόχου που τέθηκε από το κράτος και αφορά τόσο στην ικανοποίηση των τοπικών αναγκών για παροχή ποιοτικής Ανώτερης Εκπαίδευσης, όσο και στην καθιέρωση της Κύπρου ως Περιφερειακού Εκπαιδευτικού και Ερευνητικού Κέντρου. Σημαντική εξέλιξη στον τομέα της Ανώτερης Εκπαίδευσης αποτέλεσε η Διαδικασία της Μπολόνια, η οποία υπογράφτηκε το 1999 από 29 Ευρωπαίους Υπουργούς αρμόδιους για την Ανώτερη Εκπαίδευση, με σκοπό τη δημιουργία ενός Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτερης Εκπαίδευσης. Κυριότεροι στόχοι της Διαδικασίας της Μπολόνια είναι η επίτευξη της διαφάνειας στο Εκπαιδευτικό Σύστημα Ανώτερης Εκπαίδευσης, με την εισαγωγή των Ευρωπαϊκών Μεταφερόμενων Πιστωτικών Μονάδων (ECTS), η κινητικότητα φοιτητών/τριών, ακαδημαϊκών και ερευνητών/τριών, καθώς και η διασφάλιση - πιστοποίηση της ποιότητας της προσφερόμενης Ανώτερης Εκπαίδευσης. Η Κύπρος υπέβαλε αίτηση για συμμετοχή στη Διαδικασία της Μπολόνια τον Δεκέμβριο του 1999 και έγινε επίσημα δεκτή κατά την Υπουργική Σύνοδο στην Πράγα το 2001.
Ο ρόλος της ΔΑΕ αναβαθμίστηκε περαιτέρω, ως αποτέλεσμα της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, η οποία υιοθετήθηκε από Ευρωπαίους αρχηγούς κρατών το Μάρτιο του 2000 και είχε ως στόχο να καταστήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση την πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία βασισμένη στη γνώση, ικανή για αειφόρο οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή.
Η πανεπιστημιακή κοινότητα της Κύπρου επεκτάθηκε το 2006 με την ίδρυση του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, το οποίο αποτελεί το μοναδικό Ανώτερο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα στην Κύπρο που επικεντρώνεται αποκλειστικά στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ένα χρόνο αργότερα, το 2007, εγκαινιάστηκε η έναρξη των εργασιών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, με προσανατολισμό την εφαρμοσμένη έρευνα, δίνοντας μια άλλη διάσταση στην Ανώτερη Εκπαίδευση της Κύπρου. Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου με έδρα τη Λεμεσό αποτέλεσε και το πρώτο Πανεπιστημιακό Ίδρυμα εκτός της πρωτεύουσας, ικανοποιώντας έτσι την αρχή της αποκέντρωσης. Σε μικρό χρονικό διάστημα ακολούθησαν ο εμπλουτισμός και η επέκταση των προγραμμάτων του Πανεπιστημίου Κύπρου, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Επιπρόσθετα, το 2007 δόθηκε αρχική άδεια λειτουργίας σε τρία Ιδιωτικά Πανεπιστήμια, που μετεξελίχτηκαν από Ιδιωτικές Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ήτοι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Πανεπιστήμιο Frederick και το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας .
Το 2010, κατόπιν αρχικής άδειας, λειτούργησε στην Πάφο το Πανεπιστήμιο Neapolis University Pafos και το 2012 στο χωριό Πύλα, στην επαρχία Λάρνακας το Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus. Το 2019 με σύσταση του Φορέα ΔΙΠΑΕ και έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου ενεγράφη στο Μητρώο των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων το Philips University στη Λευκωσία. Η δημιουργία των έξι Ιδιωτικών Πανεπιστημίων συνέβαλε στην ποιοτική και ποσοτική διεύρυνση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου με νέους κλάδους και προγράμματα σπουδών, και συνεισφέρει στην ανάδειξη της Κύπρου ως ελκυστικού φοιτητικού προορισμού, τόσο για Κύπριους όσο και για αλλοδαπούς φοιτητές/φοιτήτριες.
Στην Κύπρο, στο παρόν στάδιο, λειτουργούν, επιπρόσθετα, πέντε (5) Δημόσιες και σαράντα πέντε (45) Ιδιωτικές Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΙΣΤΕ). Όσον αφορά στις ΙΣΤΕ, αυτές υπόκεινται στην εποπτεία της ΔΑΕ για θέματα εγγραφής τους στο Μητρώο του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) και σε θέματα επιθεώρησης, όπως αυτά προνοούνται από των περί Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νόμων του 1996 έως το 2019. Στο πλαίσιο του γενικού προγράμματος δράσης για την υλοποίηση του στόχου του κράτους για αναβάθμιση του ρόλου της Κύπρου ως Περιφερειακού Κέντρου παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών, μετά από διαβούλευση μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών και του ΥΠΑΝ, ανατέθηκε στη ΔΑΕ το ακαδημαϊκό μέρος της εξέτασης των αιτήσεων για παραχώρηση θεώρησης άδειας εισόδου σε υποψήφιους αλλοδαπούς φοιτητές/τριες.
Παράλληλα, η ΔΑΕ παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Ανώτερη Εκπαίδευση, τόσο στον ευρωπαϊκό χώρο όσο και παγκόσμια, και συμμετέχει σε διάφορα προγράμματα που προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όπως, Δια Βίου Μάθηση (Lifelong Learning), Erasmus+, Erasmus Mundus, Tempus, Eurydice, Euromed, Marie Curie, ASEM, EU2020, κλπ.
To 2015 συστάθηκε ο Φορέας Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτερη Εκπαίδευση (ΔΙΠΑΕ) στη βάση του «περί της Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης και της Ίδρυσης και Λειτουργίας Φορέα για Συναφή Θέματα Νόμου του 2015». Το Συμβούλιό του Φορέα ΔΙΠΑΕ διορίστηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερομηνίας 5 Νοεμβρίου 2015. Ο Φορέας ΔΙΠΑΕ ανέλαβε τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης-Πιστοποίησης (ΣΕΚΑΠ), της Συμβουλευτικής Επιτροπής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΣΕΤΕ) και της Επιτροπής Αξιολόγησης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων (ΕΑΙΠ).
Από τον Απρίλιο του 2016, η Κυπριακή Δημοκρατία κατέστη Συνδεδεμένο Μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών (CERN) και η ΔΑΕ ανέλαβε την Προεδρία της Επιτροπής Κύπρου – CERN, συντονίζοντας τις ενέργειες για διεύρυνση της υφιστάμενης συνεργασίας σε επιστημονικό και επιχειρηματικό επίπεδο, καθώς επίσης και τις προσπάθειες ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να καταστεί Πλήρες Μέλος στον Οργανισμό.
Η ΔΑΕ έχει αναλάβει ουσιαστικό και ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη της πολιτικής για την Ανώτερη Εκπαίδευση της Κύπρου μέσω του καταρτισμού ενός στρατηγικού σχεδίου δράσης το οποίο αποσκοπεί σε τρεις βασικούς στόχους: (α) στη διασφάλιση της ποιότητας στην Ανώτερη Εκπαίδευση, (β) στην καθιέρωση της Κύπρου σε Περιφερειακό και Διεθνές Εκπαιδευτικό και Ερευνητικό Κέντρο και (γ) στη διασφάλιση της πρόσβασης στην Ανώτερη Εκπαίδευση για όλους. Στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού του ΥΠΠΑΝ για την προώθηση της Κύπρου ως Περιφερειακού και Διεθνούς Κέντρου Ανώτερης Εκπαίδευσης με την προσέλκυση ποιοτικών φοιτητών/τριών από το εξωτερικό, η ΔΑΕ συμμετέχει σε Εκπαιδευτικές Εκθέσεις σε χώρες με τις οποίες υπάρχει δυνατότητα συνεργασίας σε θέματα Ανώτερης Εκπαίδευσης και προσέλκυσης φοιτητών/τριών, όπως για παράδειγμα τη Ρωσία, την Κίνα και τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Ταυτόχρονα, συντονίζει την παρουσία του συνόλου των Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου σε τέτοιες δραστηριότητες. Επιπλέον, η ΔΑΕ οργανώνει ημερίδες ενημέρωσης σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με στόχο την προσέλκυση Ελλαδιτών φοιτητών/τριών.
Επισημαίνεται ότι η Διεθνοποίηση της Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές πτυχές του Στρατηγικού Σχεδιασμού του ΥΠΠΑΝ. Για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου η ΔΑΕ προβαίνει στο σχεδιασμό και υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων.
